@namenennummers
Het indrukwekkende herdenkingsritueel om gedeporteerde Joodse mensen symbolisch thuis te brengen van kunstenares Ida van der Lee kan dit jaar niet op de gebruikelijke manier plaatsvinden. Zeer spijtig, het zou de tiende en laatste keer zijn. Gelukkig is op creatieve wijze een manier gezocht om de overige 200 namen thuis te brengen.
Zie: https://www.youtube.com/watch?v=en3SVOO3feo&feature=youtu.be&list=PLspQ0NMQy_JTA4IpcYvigGwDTUxjmt6sM&fbclid=IwAR0kcmAgzysVq6KK2ka2pKs61o4M-qXQ8O2uVChRBbcV4yqxEcmUWz0rQEw
Twee jaar geleden heb ik op 4 mei meegedaan aan deze herdenkingsbijeenkomst op het Kastanjeplein. Het is een “collectief groeimonument” dat grote indruk op mij heeft gemaakt.
Namen en Nummers is een project van rituelenkunstenares Ida van der Lee, een van mijn docenten aan de Universiteit voor Humanistiek. Ida heeft Namen en Nummers in 2008 bedacht toen ze erachter kwam dat in de Vrolikstraat waar zij woonde, tijdens WOII 1200 joden gedeporteerd zijn. In haar buurt , de Amsterdamse Oosterparkbuurt bleken dat in totaal 2800 joden te zijn. Voor deze Holocaust slachtoffers wilde Ida een herdenkingsmonument oprichten om ze symbolisch weer thuis te brengen. Namen en Nummers bestaat sinds 2012 en is inmiddels een lokale traditie geworden is. Dit jaar zou voor het laatst zijn omdat dan alle 2800 mensen zijn thuisgebracht.
Het Kastanjeplein is als volgt ingedeeld: het is een ovaal plein met in het midden een plattegrond van de buurt gemaakt van houten planken met straatnamen. Bij die straatnamen liggen kleine houten bordjes met namen van joodse bewoners die tijdens WO II verdwenen zijn. Daaromheen is een rituele ruimte geschapen. Je moet je melden bij het Tijdkantoor waar je gevraagd wordt: we gaan in een rituele tijd. Ben je bereid? Vervolgens begeef je je naar een archiefkast waar je de naam kunt uitkiezen van een joods medemens die in die buurt heeft gewoond en uit het leven is gerukt. Ik trok de naam van Samuel Plukker en kreeg zijn adres mee. Dan mag je een naambordje voor Samuel maken van hout waar je met allerlei stofjes en frutseltjes kunt versieren. Vervolgens ga je, samen met Samuel, ritueel op weg. Rondom het plein is een treinroute getekend die je af moet lopen. Onderweg zie je richtingaanwijzers: naar Westerbork 185 km, naar Dachau en Auschwitz, die kant op, 650 en 1050 km. Op de grond zie je briefkaarten liggen die mensen vanuit de trein gegooid hebben voor hum familieleden, met teksten: het gaat goed met ons. We zijn op weg om te gaan werken. Houd moed. Wees flink. En je reist verder, en loopt het plein rond. Totdat je bij een poort komt die je terugbrengt in het Amsterdam van nu. Een vrijwilligster heet je welkom en begeleidt je naar het adres waar je wezen moet om jouw joodse medemens weer thuis te brengen. Je zoekt samen het adres en het huisnummer. De vrijwilligster vraagt je een wens uit te spreken en het naambordje neer te leggen en luidt daarbij een bel. Mensen, let op: er wordt iemand thuis gebracht! En ik wenste die Samuel Plukker rust en vrede in zijn ziel toe. Dat is een heel emotioneel moment. Op dat moment voel je de pijn en de ontreddering van het weggerukt zijn. Dan gaat het niet meer om een naam en een nummer, dan gaat het om een mens dat geleden heeft. Ik moest toen ook denken aan mijn grootouders, opa Pools, oma Oost-Duits, vluchtelingen tijdens WO I. Zij woonden in Bydgoszcz, dat tijdens de eerste wereldoorlog onder de Duitse vlag viel en de Duitsers eisten dat mijn Poolse opa hun leger ging dienen. Hij weigerde en werd tot deserteur uitgeroepen. Om sancties tegen hemzelf en zijn jonge gezin te ontkomen zijn zij toen midden in de nacht naar Nederland gevlucht. Ze zijn nooit meer naar hun moedergrond terug gekeerd, nooit meer thuis gekomen.
Voor alle vluchtelingen van vroeger en nu, mensen die hun thuis zijn kwijtgeraakt door oorlog, geweld, dreiging, intimidatie, natuurgeweld, mishandeling, uitsluiting, om welke reden dan ook….. wil ik een gedicht opdragen van Jana Beranova, zelf vluchtelinge uit Tsjecho-Slowakije. Dit gedicht wil ik tevens wijden aan alle kinderen en volwassenen die nu gedwongen thuiszitten in een nare situatie met huiselijk geweld. Het gedicht heet:
Ik wens je.
Ik wens je een tafel om brieven te schrijven
ik wens je een thuis om blij hier te blijven
Ik wens je een stoel zo’n eenvoudig ding
om op te zitten als was je een king
Ik wens je een theepot, een tas vol geheimen
een kachel en warmte om nooit te verdwijnen
Ik wens je een raam om naar buiten te turen
ik wens je veel vrienden en ook goede buren
Ik wens je een hemel vol prachtige sterren ’
t zijn net je zusjes ze komen van verre
Ik wens je de zon ik wens je de maan
en dat je kunt kiezen waar te gaan en te staan
Ik wens je een weg vrij van lelijke kuilen
ik wens je een boom om bij regen te schuilen
Ik wens je een boek voor donkere dagen
en dat je nooit nooit meer je lijf hoeft te wagen
Ik wens je een sleutel, een hand in jouw hand
een schoen en een bal en veel liefs in dit land
#herdenkingsdienst, #afscheid, #praten over de dood, #afscheidsrituelen, #jodenvervolging #herdenking Amsterdam #namenennummers #IdavanderLee
